Günümüzde internet ve ekranlar hayatımızın neredeyse her alanında önemli bir konuma geldi. Eğitim, sağlık, insan ilişkileri ve eğlenme gibi geniş alanları başlangıç olarak sayabiliriz. Özellikle pandemiyle birlikte internet ve ekran kullanımı tüm dünya da artış gösterdi ve bu durum hayatlarımızı olumlu ve olumsuz yönde etkiledi. İnternet ve ekran kullanımı, maruziyeti çok küçük yaşlara kadar indi ve gelişimsel olarak çocukları etkiledi.
Doğada var olmaya yönelik evrimleşen bedenlerimiz modern çağın getirisiyle daha çok evlerde vakit geçirmeye ve yapay ortamlara maruz kalmaya başladı. Bunun sonucu olarak çocukların gelişim evrelerinde zorlanmalar görülmeye başladı çünkü gelişen beyin ve sinir sistemi gerçek deneyimlere ihtiyaç duyar ve bu sağlanamadığında zihin, yeterli nöron ağları üretemez konuma gelir.
Her yeni deneyim zihnimizde daha fazla nöron ağları oluşturur ve deneyimler tekrarlandıkça da bu ağlar güçlenir. Yaşantıda deneyimlediğimiz stresler, kaygı, fizyolojik tepkiler zamanla beyin yapılarını etkileyebilecek davranışlarla sonuçlanır (Lenroot & Giedd). Bu nedenle çevre ile uyum sürecinde etkileşimsel süreçler çocuk gelişimi için çok önemlidir. Çok çeşitli nedenlerle meydana gelen olumsuz yaşam olaylarına maruz kalmak veya kalmamak, nöronların doğumunu, ölümünü, hücresel özelliklerini, aksonlarını, dendritlerin ve sinapsislerin üretilmesini ve yeniden oluşumunu etkilemektedir (Tau & Peterson, 2010).
Pandemiyle birlikte değişmeye başlayan çocukluk dönemi, çocukların daha çok evde durduğu, sosyal etkileşimlerinin azaldığı ve doğayla daha az temas ettikleri yeni bir dönem yarattı. Daha az uyaran alan beyin sistemi, sosyal alanlarda ve duygu regülasyonunda, duyusal sistemde böylece yeterli gelişme gösteremedi. Pek çok çocuğun duygularını yönetmekte ve sosyal ilişkilerde zorlanmasının ve duyusal hassasiyetlerinin oluşmasının nedenlerinden biri olan internet ve ekran kullanımı çocuklara yapay bir dünya içerisinde ilişkiler sunsa dahi bu durum zihinsel gelişim için gerçek ağlar oluşturmaya yeterli olmadı.
Tüm bunlardan hareketle özellikle çocukluk döneminde gelişen zihnin gerçek deneyim ve etkileşimlere maruz kalmasının çok önemli olduğunu tekrar vurgulamak isterim. Doğayla temas etmek, soğuğu ve sıcağı hissedebilmek, karda üşümek, yağmurda ıslanmak, ağaca tırmanmaya çalışmak, arkadaşlarla parklarda oynamak gibi basit görünen aktiviteler çocukluk dönemi için çok kıymetli ve gerekli aktivitelerdir. Gelişimimiz için yapmamız gerekir. Ekran ve internete ayrılan süreleri bu tür aktivitelerle sınırlandırabilir ve bazen çocuğunuza sıkılıp yeni bir şey üretmesi için alan yaratabilirsiniz!
Klinik Psikolog Merve Uzluk
